Het vermogen v.h.brein bij kleur-zien

Iemand van de Academie te Arendonk gaf mij een suggestie om ook eens iets te lezen van Oliver Sacks (neuroloog). Ik nam de eerste case uit het boek 'een antrapoloog op Mars' ter hand :”Het geval van een kleurenblinde schilder”. (Die had door zijn hersenschudding in minieme gebiedjes hersenletsel opgelopen.)

Gewaarwordingen van de kleurenblinde onmiddellijk na z’n ongeval:
-het leven is alleen te harden in z’n atelier: hij kon hier de wereld in krachtige, strenge vormen opnieuw ontwerpen. Buiten in het echte leven vond hij de wereld vreemd, doods en grauw.
-een wisselvallige wereld, waarin lichte en donkere dingen fluctueerden met de golflengte van de verlichting, in schrille tegenstelling tot de bestendigheid, constantheid van de kleurenwereld.
-hij moest opnieuw zijn gevoel en identiteit vormen. Een nieuwe zijn-toestand creëren.
Na gewenning van de kleurenblindheid werd hij alsmaar positiever:
-een wereld van louter vorm (en betekenis) die niet wordt verward door kleuren.
-een wereld met subtiele structuren en patronen die anders omringt door kleur onzichtbaar zouden zijn.
-een nieuwe wereld die anders afgeleid door kleur ongevoelig zou zijn.

Oliver Sacks beschrijft de geschiedenis van de kennis over het vermogen van de hersenen om kleur weer te geven:
Newton : toonde aan met z’n prisma-experiment hoe wit licht is samengesteld nl. door de ‘overvloedigheid’ van kleuren. Stralen die worden omgebogen geven een specifieke kleur.
Thomas Young : meende dat 3 soorten receptoren voor het oog genoeg zijn (schilders kunnen ook vrijwel iedere gewenste kleur maken met behulp van een beperkt aantal verven op hun palet)
Helmholtz : was het eens met Young en gaf het een nieuwe precisie: “kleur is een directe uitdrukking van de golflengten van het licht dat elke receptor absorbeert, waarbij het zenuwstelsel alleen maar het een en ander omzet. Vb. rood licht prikkelt de roodgevoelige vezels sterk, de andere twee kleuren zwak, en geeft aldus de gewaarwording rood”.
Hermann Wilbrand : opperde het idee dat er afzonderlijke gezichtscentra in de primaire visuele cortex moesten zijn voor ‘lichtindrukken’, ‘kleurindrukken’ en ‘vormindrukken’
Goethe : zei 'optische illusie is optische waarheid’ : de manieren waarop we werelden en illusies in kleur creëren. Niet te verklaren met de fysica van Newton, maar alleen met vooralsnog onbekende regels van de hersenen => ‘visuele illusie is neurologisch waarheid’ (een beoordelingsproces). Uit een chaotische stroom van zintuiglijke prikkels een stabiele waarnemingswereld creëren => ‘waarnemingsconstantheid’
James Clerk Maxwell : toont aan met ‘de kleurentol’ dat bij het ronddraaien dit grijs geeft. Creëert de kleurendriehoek op basis van de drie primaire kleuren. Ontdekt kleurenfotografie door kleursamenvoeging.
Edwin H. Land : beschrijft het vergelijkingsmodel = reflectiecoëfficiënt en lichtheidnoteringen en beschrijft de 'Retinex-theorie' = interactie tussen retina en cortex.
Semir Zeki : zegt dat kleurwaarneming gebeurt in de mediale associatie cortex. Kleurenzien is beweging-,diepte- en vormwaarneming. Het is verbonden aan eigen classificaties en waarden. Het communiceert met honderd andere systemen in het brein/bewustzijn. Op hoger niveau speelt zich integratie af, mengt kleur zich met herinneringen, verwachtingen, associaties en verlangens, ons geheugen , verbeelding, gevoel, scheppende identiteit, de manier waarop wij de wereld vormen.

De kleurenblinde kan wel golflengten omzetten in toon (= primaire visuele cortex) maar niet omzetten in kleur (= secundaire cortex)
Het is een kwestie van individuele ervaring en smaak hoe de emotie en esthetische aantrekkingskracht met betrekking tot kleuren-zien wordt bepaald. Vandaar de uitspraak: 'over kleur en smaak kan men niet discussieren'

Besluit : 'onze hersenschors is zeer flexibel: eens er een systeem is vernietigd ontstaat er een heel nieuw systeem. Wat een vermogen!!!'

Wil je reageren?

klik hier